Saksafon, üflemeli çalgılar ailesinde özel bir yere sahip, sesiyle olduğu kadar görüntüsüyle de her dinleyeni kendine hayran bırakan bir müzik aletidir. Saksafon topluluğunda yer alan birden fazla saksafon çeşidi bulunmaktadır. Bu saksafon çeşitleri birbirinden boyut ve ton olarak ayrılmakta olup, hepsi ses genişliğine uygun olarak farklı eserlerde ya da müzik gruplarında aktif olarak kullanılmaktadır.
Günümüzde en çok alto, bariton, tenor saksafon kullanılsa da aslında saksafon çeşitleri 12 tanedir. Küçükten büyüğe saksafon türleri ve sıralanışı şu şekildedir;
- Sopranissimo
- Sopranino
- C Soprano
- Soprano
- F Mezzo Soprano
- Alto
- C – Ezgi
- Tenor
- Bariton
- Bas
- Kontrbas
- Subkontrbas
Türkçe yeterince kaynak bulunamamasından dolayı yazımızda tüm saksafon türleri hakkında bilgilere yer veremeyecek olsakta, en popüler türlerinin detaylı olarak özelliklerini, kullanım alanlarını, popüler icracılarını ve fiyatlarını incelemeye başlayalım.
Saksafon Çeşitleri Nelerdir?
- Sopranissimo Saksafon
Dünyanın en minik ebatlara sahip saksafon türü olan bu saksafon, ‘soprillo’ adı ile de bilinmektedir. Saksafon çeşitleri arasında çok nadir bulunan bir yapıda olmakla birlikte, boyutları neredeyse pikolo flüt ile aynıdır. En küçük saksafon olmasına rağmen bilinen saksafon türleri arasında en çok perde sayısı yine bu enstrümanda bulunmaktadır.
Ağızlıklı boyu 32,5 cm olan sopranissimonun ağızlıksız boyu ise 30 cm’dir. Ebatlarının çok küçük olmasından dolayı üzerinde hakimiyet sağlaması oldukça zordur, hatta ileri derece soprano ya da sopranino saksafon çalan icracılar bile bu enstrümandaki ince sesleri tam doğru şekilde çıkarabilmek için üzerinde bir kaç hafta pratik yapmak durumunda kalmaktadır.
Yine üzerindeki alanın kısıtlı olmasından dolayı diğer saksafon çeşitleri ile farklı olarak üst oktav perdesi ağızlık bölümünde yer almaktadır. Toplu müzik gruplarında tonlarından ve ses yüksekliğinden dolayı tercih edilen bir enstrüman olsa da solo olarak kullanımı da mevcuttur. Karar sesi Si bemol (Bb)’dir.
- Sopranino Saksafon
Saksafon çeşitleri arasında yer alan en küçük 2. saksafon türüdür. Boyutları küçük olsa da üzerinde bulunan ince detaylardan dolayı üretimi ve çalması oldukça meşakkatlidir. Üretim aşamasının zorlu olmasından dolayı çok pahalı bir müzik aleti olsa da çıkardığı tonlar ile harika bir müzik aletidir, karar perdesi Eb harfine karşılık gelen ‘mi bemol’ notasıdır.
Alto saksafonun ses genişliğine göre 1 oktav (8 ses) daha ince ses aralığına sahiptir. Geçmişte çok fazla kendini gösterememiş bu saksafon türü, günümüz müziklerinde yavaş yavaş yer alarak kendini göstermeye başlamıştır. Çoğu sopranino saksafon düz bir şekle sahip olsa da, nadiren eğri, ‘s’ harfi şeklinde de türleri bulunmaktadır.
Küçük müzik ekiplerinde yaygın olarak kullanılmasa da orkestralarda ve özellikle saksafon gruplarında hem soloyu çalmak için hem de eşlik göreviyle sıkça kullanılmaktadır. Bestecisinin Ravel olduğu bilinen meşhur Bolero eserinde sopranino belirgin şekilde kullanılmaktadır. En ünlü icracıları şunlardır;
– Martin Archer
– Anthony Braxthon
- Soprano Saksafon
Tenor saksafonun ses genişliğinden 1 oktav daha tiz olan bu soprano saksafon, ülkemizde kullanımı en yaygın olan 4 saksafon çeşitlerinden 1 tanesidir. Genellikle klarnet şekline benzer şekilde (düz) üretimi yaygın olsa da, alto gibi ‘s’ şeklinde üretilen soprano saksafonlarda mevcuttur. Ayrıca bazı düz üretilen saksafonların gövde ve kafa bölümlerinde ayrı ayrı ya da her ikisinde de hafif eğim görülebilmektedir.
Caz müzikteki aktif saksafonlardan bir tanesi olan soprano saksafon, bu popülerliğini 1960’lı yıllardan sonra kazanmaya başlamıştır. Karar sesi (tonu) Bb ‘si bemol’ olmasına rağmen, bazen C ‘do’ tonunda üretilen soprano saksafon çeşitleri de bulunmaktadır. Kullanımı zor ve profesyonellik gerektiren bir enstrüman olarak bilinen bu saksafon türünün en önemli temsilcileri şunlardır;
– Wayne Shorter
– Joe Farrell
– Dave Koz
– Sidney Bechet
- Alto Saksafon
Genellikle saksafon çalmaya yeni başlayan kişilere önerilen ilk saksafon türüdür ve tek kamışlı bir yapıya sahiptir. İlk olarak alto saksafonun önerilmesi tamamen boyutlarından ve perde diziliminden kaynaklanmaktadır, siz hangi saksafon türleri ne ilgi duyuyor ya da sesini beğeniyorsanız o saksafon çeşitleri ile saksafon çalmaya başlayabilirsiniz. 65 cm uzunluğunda bir boyuta sahip olan bu enstrümanın notaları sol anahtarı üzerine yazılmaktadır.
Perde sisteminin müsaitliğinden gibi süsleme içeren çalışmalar (trill, çarpma vb.) çok rahat bir şekilde yapılabilmektedir. Alto saksafon harika bir solo enstrüman olmasının dışında aynı zamanda bir çok müzik aleti ile uyum yakalayabilen bir eşlik enstrümanıdır. Ülkemizde klasik ve caz müziğin dışında Türk Müziği’nde de alto saksafon sıkça kullanılmaktadır.
Puslu bir ses aralığına sahip bu enstrüman, bariton saksafonun ses aralığına kıyasla 8 ses (1 oktav) daha tizdir. Çoğu saksafon icracısı alto saksafon öğrendikten sonra tenor saksafon geçiş yapmaktadır. Bundan dolayı herkes tarafından alto saksafon çalan, iyi şekilde tenor saksafon da çalabilir düşüncesi oluşmuştur. Alto saksafonun önde gelen temsilcileri şunlardır;
– Sigurd Rascher
– Art Pepper
– Lee Konitz
– Paul Desmond
- Tenor Saksafon
Tenor saksafonun üretimi standart olarak ‘s’ şeklinde, standart saksafon görüntüsünde yapılmaktadır. 81 cm uzunluğuna sahip bu saksafon türü, saksafon çeşitleri ailesinin boyut olarak büyükten küçüğe sıralamasında 5. sırada bulunmaktadır. Alto saksafon biraz daha büyük olsa da alto saksafon ile parmak pozisyonları ve çalım stilleri aynıdır. Alto saksafon çalan kişilerin sonrasında tenor saksafona geçiş yapmaları bu yüzdendir.
Günümüzün en popüler saksafon çeşitleri arasında yer alan bu saksafon, çoğunlukla orkestralarda ve balkan müzik gruplarında eşlik olarak kullanılır. Eğer klarnet ve diğer saksafon türleri ile bulunduğu bir grupta yer alıyorsa solo görevi de bu enstrümana verilmektedir. Ses tonu olarak tok bir ses yapısına sahip olup, karar sesi (tonu) Bb ‘si bemol’ frekansıdır. Tenor saksafonun bilinen popüler temsilcileri şu şekildedir;
– Coleman Hawkins
– Sonny Rollins
– Lester Young
– John Coltrane
- Bariton Saksafon
Saksafon çeşitleri arasında büyüklük olarak 4. sırada yer alan bariton saksafon, en popüler 4 saksafon türünden bir tanesidir, ancak boyutlarının büyüklüğünden dolayı tenor ve alto saksafona oranla daha az tercih edilmektedir. Parmak düzeni bakımından obua ile oldukça benzer bir yapıdadır. Solo kullanımına rastlansa da genellikle eşlik bir enstrüman olarak daha fazla bilinirliğe sahiptir.
Sesinin karakteristik özelliği tok ve ağır başlıdır. Klasik müzikten ziyade askeri müzik yapılan bando ve mızıkalarda oldukça sık kullanılmakta olup, karar tonu Eb ‘mi bemol’ frekansıdır. Alto saksafon gibi tek kamışlı olan bariton saksafonun notaları, bir çok saksafon türünde olduğu gibi sol anahtarına yazılır. Alto saksafon ile aynı ton aralığına sahip bu enstrümanın önde gelen icracıları şunlardır;
– John Surman
– Gerry Mulligan
– Joe Temperley
– Harry Carney
- Bas Saksafon
Bas saksafon, diğer saksafon türleri ne göre daha az tercih edilen bir türdür. Saksafonun ortaya çıkışını ilk olarak gerçekleştiren Adolphe Sax’ın ürettiği ilk saksafon türü olarak bilinmektedir, bu yüzden saksafonlar arasında özel bir yere sahiptir. Enstrümanın işleyişi, görüntüsü ve pozisyonları bariton saksafon ile oldukça benzerlik taşımaktadır. Ağırlığı ve büyüklüğü çok fazla olan bu müzik aleti büyük orkestralarda kullanılmaktadır.
- Kontrbas Saksafon
Saksafon çeşitleri arasında olmasa da nefesli müzik aletleri arasındaki en büyük enstrümandır. Ağırlığı ve büyüklüğü kontrbas saksafonun oldukça zor kontrol edilmesini sağlar ve çalan kişi sayısı oldukça azdır. Uzunlamasına gelen borusu, baritonun tam 2 katı kadardır, bu yüzden çalacak kişinin gerçekten kuvvetli olması önemli bir etkendir. Klasik müzikte çok az kullanılsa da asıl tercih edildiği alan cazdır.
Günümüzde üretimi devam etse de ülkemizde üretilen kontrbas saksafon maalesef bulunmamaktadır, fiyatlarıyla dudak uçuklatan bu müzik aletinin zaten dünyada da üretimi oldukça azdır. Caz müzikte genellikle solo olarak yararlanılan bu enstrümanın en önemli icracıları şu şekilde sıralanabilir;
– Daniel Gordon
– Paul Kohen
– Jay C. Easton
– Daniel Kientzny
- Subkontrbas Saksafon
Saksafon türleri arasında yer alan en devasa büyüklüğü sahip saksafondur. Bu müzik aleti tamamen şov amaçlı üretilmiştir ve müzikal olarak çalındığı bir alan bulunmamaktadır. Boyutlarının bu denli devasa olmasından dolayı bu büyüklükteki bir saksafonu taşıyabilecek ve icra edebilecek bir sanatçı bulunmamaktadır.
Saksafon türleri ve çeşitleri ile ilgili yazımız burada sonlandı. Saksafonla ilgili merak ettiğiniz diğer sorularla ve saksafon kursu ile ilgili aklınıza takılan her şeyin cevabını bulabilmek için https://www.griffinsanat.com/saksafon-kursu-izmir/ sayfamızı inceleyebilirsin!